گروهی از ویتامینهای محلول در چربی هستند، که باعث افزایش میزان جذب کلسیم، فسفات و منیزیم در روده میشوند و از این طریق، بر رشد و استحکام استخوانها کمک میکنند. این ویتامینها علاوه بر این دارای چندین عملکرد حیاتی دیگر نیز در بدن انسان هستند. مهمترین انواع ویتامین دی در بدن انسان، ویتامین دی۳ یا کولهکلسیفرول و ویتامین دی۲ یا ارگوکَلسیفرول هستند.
ویتامین دی با افزایش جذب کلسیم در روده و تنظیم غلظت کافی کلسیم و فسفات در خون، باعث استخوانسازی طبیعی میشود. این ویتامین برای رشد و بازسازی استخوان ضروری است. کمبود ویتامین دی باعث میشود استخوانها نازک، شکننده یا بدشکل شوند. ویتامین دی کافی از ابتلا به راشیتیسم (یک بیماری مربوط به رشد استخوانها) در کودکان و استئومالاسی (نرم استخوانی) در بزرگسالان جلوگیری میکند. این ویتامین به همراه کلسیم، از افراد مسن در برابر پوکی استخوان محافظت خواهد کرد.
ویتامینD باعث کاهش التهاب در بدن و بهبود فرایند هایی مانند رشد سلول، عملکرد عصبی – عضلانی، سیستم ایمنی و سوخت و ساز گلوکز میشود.
میزان طبیعی ویتامین دی در بدن
غلظت سرمی 25-هیدروکسی ویتامین دی
وضعیت
nmol/L
ng/mL
کمتر از 30
کمتر از 12
کمبود ویتامین دی
30 تا کمتر از 50
12 تا کمتر از 20
ناکافی
مساوی یا بیشتر از 50
مساوی یا بیشتر از 20
کافی
بیشتر از 125
بیشتر از 50
احتمال بروز عوارض جانبی و مسمومیت
علل کمبود ویتامین D3
عواملی مثل مصرف برخی داروهای ضد تشنج مانند فنوباربیتال یا فنی توئین یا رشد سریع کودک یا برخی اختلالات در جذب این ویتامین در بدن یا نرفتن زیر نور آفتاب یا نخوردن غذاهای حاوی این ویتامین باعث کمبود ویتامین دی در بدن میشود.
شیوع کمبود ویتامینD به خصوص در زنان و کودکان ایرانی بین ۵۰ تا ۸۰ درصد است.
این ویتامین با بسیاری از ژنها و دستگاههای بدن در ارتباط است؛ مثلاً به دلیل افزایش نیروی عضلات، زایمان زنان بهبود پیدا میکند چرا که عضلات آن ناحیه هم قویتر میشود و بچهای که به دنیا میآید سالمتر و در مقابل بیماری مصونتر خواهد بود چرا که این ویتامین بهشدت با سیستم ایمنی و عضلات، مغز، استخوان، غدد و … در تعامل است.
اگر مادرِ طفل کمبود ویتامین دی نداشته باشد، طفل نیز ویتامین دی مناسب را دریافت میکند و همینطور شیری که مادر میدهد، مقدار لازمِ ویتامین دی را خواهد داشت هر چند که بهشدت نیز توصیه میشود که از بدو تولد، دادنِ مکملِ ویتامین دی به طفل آغاز شوداین ویتامین بر همهٔ بیماریهایی که به نام بیماریهای خود-ایمنی شناخته شدهاند بهشدت تأثیر گذار است؛ به عنوان مثال ممکن است که بیماری را بهبود بخشد یا پیشرفت بیماری را متوقف کند یا سرعتش را کاهش دهد.
علائم و نشانه های کمبود ویتامینD چیست ؟
ریزش مو :
ریزش مو می تواند در الگوی ریزش موی زنان یا نوعی بیماری خودایمنی به نام طاسی منطقه ای نشانه ی کمبود ویتامین دی باشد.
درد عضلانی :
گیرنده ویتامینD در سلول های عصبی nociceptor وجود دارند که درد را حس می کنند
برخی شواهد نشان می دهند که کمبود ویتامینD می تواند از دلایل درد عضله در کودکان و بزرگسالان باشد. نتیجه یک مطالعه نشان داد که 71 درصد افرادی که از درد مزمن رنج می برند، دچار کمبود ویتامین D هستند.
خستگی و افسردگی :
بین ویتامین D و خستگی زنان ارتباط وجود دارد. برخی مطالعات کنترلی نشان دادند که دادن مکمل ویتامین D به افرادی که دچار کمبود این ویتامین هستند، به بهبود افسردگی آنها بخصوص افسردگی فصلی که در طول ماه های سرد سال رخ می دهد، کمک می کند.
متاسفانه اغلب اوقات خستگی به عنوان یک دلیل بالقوه نادیده گرفته می شود. حتی اگر سطح ویتامین D پایین نباشد، می تواند تاثیر منفی بر میزان انرژی داشته باشد.
ترمیم زخم و جراحات :
کندی روند درمان جای زخم بعد از جراحی یا بروز آسیب ممکن است به دلیل کمبود ویتامین دی باشد.
زمانی که بیماران دچار کمبود ویتامین دی به دلیل جراحت پا از طریق مکمل ویتامین دی تحت درمان قرار گرفتند، اندازه ی زخم به طور میانگین تا ۲۸% کاهش داشت.
شکستگی استخوان :
پایین بودن تراکم مواد معدنی استخوان نشان می دهد استخوان کلسیم و سایر مواد معدنی را از دست داده است. این امر باعث می شود افراد مسن، به خصوص بانوان، بیشتر در معرض خطر شکستگی استخوان قرار بگیرند. بسیاری از افراد مسن که دچار پوسیدگی استخوان هستند فکر میکنند باید کلسیم بیشتر مصرف کنند. درحالیکه ممکن است دچار کمبود ویتامین دی هم باشند.
جلوگیری و بهبود انواع و اقسام سرطانها از جمله سرطان پوست
چربیسوزی حتی اگر شخص هیچ تغییری در تغذیه و زندگی خود ندهد!
جلوگیری و بهبود بیماریهای مربوط به سوختوساز بدن از جمله چاقی و دیابت
سلامت کلیه: ویتامین دی برای سلامت کلیه بسیار مهم است، همینطور کلیه برای متابولیسم درست و فعال شدن ویتامین دی مهم است.
خوشبختانه، معمولا درمان کمبود ویتامین دی ساده است. می توانید بیشتر در معرض نور خورشید قرار بگیرید یا بیشتر از غذاهای سرشار از ویتامین دی (مانند ماهی چرب و محصولات لبنی فراوری شده) استفاده کنید. همچنین میتوانید به صورت روزانه و یا هفتگی زیر نظر پزشک از قرص های ویتامین دی نیز استفاده نمایید ،خوشبختانه درمان کمبود ویتامین دی ساده و آسان است و مزایای زیادی برای سلامتی دارد.